Ne zamandır istiyordum, nihayet, evvelsi gün hayatımın -hatırladığım kadarı ile- ilk Çehov‘una başladım, akabinde dün de bitti (tiyatro oyunları da pek bir kısa oluyor). Geçenlerde saygı duyduğum insan Dan Tobin, Karamazof Kardeşler‘e başlamış ve pek sıkılmalarda olduğunu itiraf etmişti. Genelde Dan Tobin ile okuma zevklerimiz birbirine çok yakın olsalar da, arada demek böyle istisnalar da çıkıyor.
Sonradan aslında ilk elden niyetlendiğim Çehov’un Vişne Bahçesi olduğunu hatırlasam da “artık Çehov okuyayım” vaktim geldiğimde bu küçük gerçek aklımda yoktu. O nedenle ben de, fazla da şüphelenmeden Vanya Dayı‘ya daldım. Şimdi çok yüksek, hatta çok çok yüksek bir ihtimalle birazdan bu eser hakkında yazacaklarımı biliyorsunuzdur ama yine de ben öğrendiğimde çok şaşırdım:
1. Vanya Dayı eseri komedi değil dram.
2. Vanya Dayı öyle çok yaşlı, görmüş geçirmiş bir amca değil, bilakis ahh ahh!
Oyun 4 perde, hiç beğenmedim, çok sıkıcı ve dahası yavandı (evet, özür dilerim, kişisel görüş tabii ki, siz ne sanmıştınız?..).
Efendim, bu günceyi beni tanımadan takip edenleriz olabilir, olmaktadır da nitekim, onlara birazdan kendim hakkında bugüne dek su yüzeyine öyle pek de çıkarılmamış korkunç bir gerçeği sunacağım, geliyor, hazır olunuz:
Emre Sururi tam bir tiyatro düşmanıdır!
Üzgünüm, ama durum böyle. Nedenini kesin olarak bilemesem de, sağlam bir tahminim var (educated guess – breh breh!). Şöyle buyurunuz, şu zaman makinesine bir girelim hele, gırç, gırç… tataaa! Sene 1994. Murathan Mungan‘ın Mahmud ile Yezida, Taziye ve Geyikler Lanetler oyunlarından mürekkep Mezopotamya Üçlemesi işte tam da o yıl, ben lise sondayken ilk defa olarak bir arada sahnelenmişti, hem de aynı kadro üç oyunu da oynamıştı. Kadrodan şimdi bir Erdal Tosun’u hatırlıyorum, bir de Musa Uzunlar’ı. Yapım tek kelimeyle müthişti. 3 oyun arka arkaya oynanıyordu, oyunlar arası 30 dakika kadar bir ara veriliyordu ve toplamda 6 saat civarında tutuyordu. Benim bildiğim o kadroyla hem de Şeker Bayramı’ydı yanlış hatırlamıyorsam 3 kere ardışık olarak oynadı, ben ilk günküne gitmiştim, sonra 3. gün de tekrar gittim.
Mezopotamya Üçlemesi’nden sonra seyrettiğim bütün oyunlar ilkokul piyesi gibi gelmeye başladı. Gene lise sondayken -daha önceden bu güncenin sayfalarında Mustafa ile anmışlığımız vardır- Robert Kolej’de sergilenen amatör oyunlara giderdik. Sonrasında devlet tiyatroları olsun, özel tiyatrolar olsun, bu arkadaşa (tiyatroya) pek çok kereler şans verdim ama ben ona şans vermeye devam ettikçe, o beni daha da hayal kırıklığına uğratır oldu. Perihan Mağden’in 9 Kasım 2002 tarihli, o meşhur tiyatro yazısı (alternatif link: index.php?msg=1892) hislerime tercüman oldu, o yazıdan aldığım cesaretle, fütürsuzca sağda solda tiyatrodan hiç mi hiç haz etmediğimi başım dik göğsüm çıkık dillendirmeye başladım (bu arada, baleden de oldum olası uzaklara kaçarım ama ne yazık ki pek sevgili PM daha bu konuda yazmadığı için, yazdıysa da ben kaçırdığım için şimdilik kısık sesimle kaçamak karalamalarda bulunmak durumundayım ;). Yahu, en sevdiğim adamlardan biri olan Löker‘in bitirme tezi olarak sahneye koyduğu Ionesco‘nun Kral Ölüyor‘una gitmiştik de, onda bile süperdüper bir vefasızlık/kendinibilmezlik/değerbilmezlik/hayhuyşorolopluk edip, suratımı ekşi bir şey yemişçesine büzmüştüm – utanmadan hala daha söylerim, hatta bak hala söylüyorum.. pofff!
Yani, sevgili eyy okuyucu, senin anlayacağın, bu satırların pek bir naçiz yazarı -ki bu kadar kirli şey gösterdikten sonra ayrıyeten belirtmeme sanırım gerek yoktu- bir tiyatro düşmanıdır ama içinde bir yerlerde, şimdiye kadar aslında tiyatro eserlerini beğenmeyişinin sebebi olarak çok erken bir zamanda çok iyi bir yapım izleyip, kıstas seviyesini buna göre ayarlamış olmasına bağlıyordu. Zaten bu yaz okuduğu iki Shakespeare oyununu (A Midsummer Night’s Dream ile Twelfth Night) da -hele de AMsND’i- çok beğenmiş olmasını buna bağlıyordu. Lakin, Çehov’un Vanya Dayı’sı ile Hanya’yı Konya’yı anladı (ah ah ah yok mu bu benim kelime oyunlarım!) Bir tokat gibi yedi yüzüne Çehov’un şamarını, baygınlıklardan baygınlık beğendi.
Lisanstayken bir ara eksiğim olarak gördüğüm edebiyatın Rus yakasına gireyim demiş ve Dostoyevski ile başlamıştım: ondan da ilk olarak -şansa bakın- Karamazof Kardeşleri. KK beni yerden yere çalmıştı. Sartre’dan yeni boşanmış biri olarak, bu saralı amcayla ufuklardan ufuk beğenmiştim demek ki böyle de olabiliyormuş! sayıklamaları arasında. Ondan hemen sonra Suç ve Ceza‘yı okudum ve baygınlık geçirdim. Ama sonrasında gelen Gonçarov‘un Oblomov‘u, bak o iyiydi işte, ve evet, dedikleri doğruydu, Oğuz Atay Amca, burnu kancaydı. Türkçe okutmanımız ve disconnectus erectus familyamızdan arkadaşımız çok sevgili Ömer Tacir’in kulakları çınlasın (sahi, kim bilir ne yapıyordur şimdi. Bir gün adını aratıp da google’da bulursa burayı ve dahi okumalardaysa şimdi bu satırları, selam olsun hocam! En son evlendiğinizi duydum yıllar evvel, o zaman tebrik edememiştim, bu zaman tebrik ediyorum!..), Ruskilerden Gogol‘un Ölü Canlar‘ını hararetle tavsiye etmişti. Şimdi bu noktada biraz duralım: elimizde bir KK’i çok çok beğenmiş, Oblomov’u fena bulmamış ve o sıralar henüz okumamış olduğu Yeraltından Notlarla dipleri keşfe çıkmamış, özetle Rus edebiyatından pek de umduğunu bulamamış bir yavrucağa YAZARININ TAMAMLAYAMADIĞI bir kitabı tavsiye etmek nasıl bir şeydir? Ve evet, sakın Ölü Canlar’ı okumayın, sonunda yarım kalıyor ama aslında bu iyi bir şey, birkaç yüz sayfa daha okumaktan kurtarıyor sizleri (hiç başlamamak her zaman için en iyi çözüm).
5-6 Rus romanı okuduğuma göre, hemen ahkamımızı keselim: Rus romanlarında, Rus romanı olduğunu bilmeden okuduğunuzda bile size kendi menşeini bağıra bağıra söyleyecek anormal bir candanlık var. Tam olarak candanlık diyemeyiz aslında, bir garip nezaket, coşkulu, aşırı duygu dışavurumları var. En karizmatik karakter mesela, bir anda, sevdiği/korktuğu/nefret ettiği bir başka karakterin ayaklarına kapanıp, gözyaşları içerisinde isteğini dile getiredurur mesela hemen her kitapta. Böyle de bir şey. Çehov Dayı da fazlasıyla nasibini almış görünüyordu Vanya Dayı’yla.
Bugün yanımda okuyacak bir şey olmadığından ve de 770’ime halihazırda yüklemiş olduğumdan ötürü, Vişne Bahçesi‘ne başladım ve evet, komedi olan buymuş (Ferhan Şensoy‘un Fişne Pahçesu hakkında adından başka hiçbir şey bilmiyorum bu arada). Aslında Murakami’nin WUBC’ından rasgele parçalar okumaya devam etmek de güzel olurdu ama bilmiyorum işte. Hatta Çehov okumayayım diye, fi tarihinde Salinger’dan görüp de indirdiğim “Epictetus’tan inciler” gibi bir başlığa sahip bir metne de göz gezdireyim dedim, neredeyse kusuyordum, bu sebepten ötürü, Vanya Dayı gibi bir sıkıntı (ama Kafka-sıkıntısı benzeri bir sıkıntı değil de, tavanabakanadam-sıkıntısı gibi bir sıkıntı) ertesinde cesaretimi toplayabildim. Gidişat yinegene hiç de iç açıcı değil malesef. Okumak istemiyorum okumak istemiyorum. Ben iyisi mi Woody Allen’ın Tanrı’sını edineyim bir yerlerden, onu yıllardır (ama çok yıllardır, orta 2’den filan beridir) merak eder dururum. Vardı bizim kütüphanede ama e-‘li versiyonunu bulamazsam o zaman alırım ancak.
Bu yazının özeti:
Sururi: 7 ; Çehov: -3; Tiyatoro: -4 ==> SURURI WINS! (Fatality!)
Kraliçe evvelsi akşam ateşlendi, dün kontrole götürdük, evet, hastalanmış. Ateşi ilaçla kontrol altına alınabildiğinden ciddi bir şeyden şüphelenilmiyor. Yarın itibarı ile iyileşmesi bekleniyor. Ama bu bekleme süreci hiç de hoş bir şey değil. Geceleri özellikle çok kötü öksürüyor, ateş de cabası. Yine de bir halsizlik yok, huysuzluk var ama.. Bu dünyada insanın başına gelebilecek en kötü şey çocuğunun sıkıntısına çaresiz kalmak, bu. Bizimkisininki büyük ihtimalle ciddi bir şey değil ama ah o hastanelerdeki, sokaklardaki, savaşlardaki çocuklar.. Çok asık suratlı bir giriş oldu, bari başa bir lokum resmi koyayım…