Merhabalar, son zamanlardaki halimizi pek iyi özetleyen bir internet deyimi var: TL;DR. Halbuki, bizim zamanımızda RTFM vardı, öyle bir geek-topluluktuk, sonra twitter çıktı ve bugünlere geldik. Özetle (ahkam mode on:) yıllar boyu çalışıp, didinip, gayet bilimsel, detaylıca bir şeyi anlatmanız, bir kumpası ortaya çıkarmanız, gerçekleri (hem de bilimsel gerçekler olsun bunlar) açıklamanız artık kimsenin umurunda değil (daha evvelden de buna benzer bir şey yazmıştım: çocukluğumuzun filmleri kötü adamların/politikacıların gizli kapılar altında çevirdikleri pis işleri kaydedilmekte olduklarından habersiz, büyük bir fütursuzluk ve aymazlıkla ballandıra ballandıra anlatışlarının dünyanın dört bir yanındaki televizyonlara düşüşüyle "mutlu son" olarak biterdi – artık böyle bir şey yok, her şeyin bir açıklaması var, bunu da gördük. Yani özetle: ertesi gün diye bir şey yok / ya da daha doğrusu, var).
Indexler (eleştirmenler, arama motorları, inceleme yazarları) doğal olarak her geçen gün daha önem kazanıyor (ne kadar klişe bir cümle oldu), yani dünyanın en güzel buluşunu da yapsanız, en güzel kitabını da yazsanız, "siz neymişsiniz be abi" olsanız da başarıya ulaşacağınızın, keşfedileceğinizin garantisi yok. Şarkıcı, oyuncu, görsel bir şeyci iseniz durumunuz daha da vahim: o takdirde yetenekli olup olmadığınız çok daha arka planda, şans çok daha ön planda, falan filan (ahkam mode off).
Ne diyordum ben? Hah, too long; didn’t read, 145 karakterde görüşelim çok isterseniz. Ah! Bir de resim tabii, resim çok önemli, resim olmalı — Barış müthiş bir Wes Anderson kipatı hediye etti sağolsun (yine de Bahar’da bu kipattan -büyük ihtimalle- yokken benim istediğim zaman açıp okuyabilmem kaderin adaletsizliğine delalet değildir de, nedir?), işte orada, Moonrise Kingdom’ın çocukların evde olduğu sahnelerin bilmemkimin (hatırlayamadım, bakınca da bulamadım) tablolarından etkilendiği/gönderme yapıldığı söylenmiş de, hayır bence, kesinlikle Carl Larsson idi! (bana ne! bana ne!) Misal:
Geçen gün (evvelsi), çok boş vaktim vardı, ben de nihayet sevdiğimiz bir ağabeyimiz olan Joss Whedon’ın tayfasıyla çektiği Shakespeare "uyarlaması" Much Ado About Nothing‘i izleyebildim. Tıpkı -bir ihtimal adını yanlış yazmakta olduğum fakat bunun da pek umurumda olmadığı- Baz Luhrmann’ın Romeo+Juliet‘i (bağlantıyı vermek üzere ilgili wikipedia sayfasına gittiğimde doğru yazmış olduğumu görüp şaşırdım bu arada) gibi, orijinal diyaloglar ve modern zaman ustalıkla birleştirilmiş, hatta bu ikisinin kesişmesinden doğan birkaç keyifli ilginçlik de monte edilmiş.
Shakespeare, Shakespeare, işte biliyoruz, Romeo ve Juliet, Hamlet, Macbeth falan filan, illa ki bir ya da birkaç oyununu izlemişliğimiz, koleje gittiysek iki-üç sonesini oku(tul)muşluğumuz vardır, atla deve değil yani. Halbuki öyle!
Bundan epey yıllar önce (yine de ODTÜ’deyken, o kadar da eski değil hani), kütüphaneden A Midsummer Night’s Dream’i (Sandman’in ilgili fasikülünden heveslenmiş olmalıyım) almıştım; epey de güzel bir edizhun’du (don edizyon), bir sayfada orijinali, yan sayfasında da günümüz İngilizce meali yer alıyordu: bir oraya bir buraya baka baka ve çoğu yerde "seslice gülerek" keyifle okumuştum. Ve çok şaşırmıştım. Bu kadar ciddi adamın "Şekspir efendim, bir hayattt!" nidalarıyla yere göre sığdıramadığı bu adam hayli mütevazi şekilde, hakikaten de müthiş kelime oyunları ve hani neredeyse avamsal (şimdi şuradaki arkadaşımızdan rica etsem ayağa kalkıp "e tabii, zira Shakespeare kumpanyasıyla sadece saraylarda değil, kasabalarda da oyunlarını sergiledi, halka hitap etmesi çok normal" diyebilir mi? Teşekkür ederim, biz bilmiyorduk sanki! 8P) laf sokmalarıyla beni hem şaşırtmış hem de epey takdirimi toplamıştı.
Much ado about nothing’in Kenneth Brannagh, Emma Thompson, Keanu Reeves ve Denzel Washington’lı (evet, Denzel Washington yazdım, bir şey mi diyecektin birader?), ah bir de Claudio’yu Ölü Ozanlar Derneği ve House’un Wilson’ı oynuyor, işte o versiyonunu izlemiştim yıllar önce, onu da çok iyi olarak hatırlıyorum ama bu daha bir yakın geldi bana (Buffy, Angel, Firefly kadrosu desem? – Benedickt’i de Alyson Hannigan’ın gerçek hayattaki kocası oynuyor imiş, Angel kadrosundan, görseniz tanırsınız. Düşes’le şaşırdık, maşallah dedik bir de.).
Sonuç itibarıyla: Shakespeare’i takdir edip kanımca anlayabiliyorum, zevk alabiliyorum, kafa bir ağabeyimiz imiş.
Gelelim diğer arkadaşlara: şimdi biliyorsunuz, sanat dünyamız, epey göreli bir dünya, kral çıplak vakaları sürekli karşımıza çıkıyor — hele de resimde: ya nasıl bir sanat dalıdır ki bu, bir şeyin orijinal olması milyor dolarlar fark ettirir, sen beğendin mi? E daha ne? Onu Picasso yapmışsa "olala!", pikaçu yapmışsa "aaaa!" Bu olaya karşıyım. Ha, Picasso’yu çok mu anlıyorum, hayır, hiç anlamıyorum, ama resimden anladığına inandığım insanlar "ow, Picasso!" deyince, ben de "vardır bir bildikleri" diyorum. Edebiyatta da böyle değil mi? Benim zevk aldığım bir dolu adamı bir başkası (diyelim ki şu arkadaş) okusa, bir şey anlamasa haksız mı? Belki on bin gönderme, ince tesbih (tezbik) filan var, anlamayabilir, bak ben de Picasso’yu anlamıyorum. Ama sokakta bulunan bir tabloyu kimin yaptığını bilmeden değerlendiremiyorsan, o zaman pardon arkadaş (şiirlerde de var bu, haaaaa, soyut oluşundan dolayı yoruma açık, o yüzden kimin yaptığı önemli — bak bunu ben de söylerdim, eylemlerin yanında kimin yaptığı, niyeti de önemli, o muydu yani… tamam o zaman…)
Ama yine de Jeff Koons (ve yanına da şu öbür zibidiyi koyalım, adını hep unuttuğum Daniel miydi, şu mücevherli kurukafa, kesik koyun/köpek balığı Hearst müydü — bakıyorum, bir saniye… evet, ikisi de imiş: Damien Hirst (bugün formumdayım)) yahu! Puppy’si ne güzel ama bir yere kadar. Buradan bir kere daha "sanatçılar ölümlerinden önce ünlü olmamalı, değerleri bilinmemeli savımı yinelemek isterim – çok isteyen yapsın, bir depoya koysun, ölünce bakarız, gerekirse överiz.
Bana ne!
Hamiş: Yazı, ahkamlarım, karalamalarım giderek vaktiyle çevirdiğim bir muhabbete dönüşegeldiğinden ötürü yayınımıza burada ara veriyoruz, iyi geceler sevgilerler emrelerler…
Hamiş #2: Neredeyse unutuyordum! Filmi seyredecek olursanız mutlaka şu (http://nfs.sparknotes.com/muchado/) siteden faydalanmanızı tavsiye ederim, yoksa özellikle de Dogberry’nin (Nathan Fillion bütün bönlüğüyle şaheser yorumluyor) enfes muhabbetlerini kaçırabilirsiniz! But masters, remember that I am an ass, though it be not written down, yet forget not that I am an ass… | Benedick’in Margaret’ten sone için yardım istediği sahnede de meğerse bel altı muhabbet gırla gidiyormuş, o kısmı da gözden geçirin izlerseniz.
Hamiş #3: Birmingham’dan sevgili YM yazmış: "Ben bütün Shakespearleri okuyup, izledim, şimdi ne yapmalıyım?" diye soruyor, ki cevabı çok basit efendim: Rosencratz & Guldenstern are Dead (çok entelseniz, kipatını da okuyun, biz filmini görüp beğendik. Tarlakuşuydu Jülyet mi, hayır.)
Uzunca bir süredir bayıla bayıla okuduğum bir kitap olmadı malesef. Bir önceki satırı yazdıktan sonra kitap listeme bakındım, John Fowles’un "Fransız Teğmeni’nin Kadını"nı aralık ayında okumuşum, ondan başka bir de geçen ay okuduğum A.S. Byatt’ın "Posession"ı var.
Bu hayalkırıklığının ardında tabii ki benim okumaya başlarken hazırda tuttuğum yüksek beklentiler var – neredeyse her kitabı tavsiyeyle ya da araştırıp bularak elime almışım. Coetzee mesela, adam Nobel almış yahu, daha ne olsun! Gel gör ki "The Disgrace"i (ve tabii ki ağırlıklı olarak konusunda ötürü) beni kapadı da kapadı (konunun kötücül olması genelde yazarın yeteneklerini takdir etmeme engel olmuyor, mesela Alice Munro’yu ve başka birtakım arkadaşları, arkama bile bakmadan kaçarken bir yandan da övüşüm vardır) ama Coetzee’de, The Disgrace’de o da yoktu malesef (ve tabii ki bunlar sadece benim görüşüm). Kızdım ama ne olacak, epi topu 220 sayfa ilahi kızılcık dedim. The Wertzone diye bir blog takip ediyorum, sci-fi falan-fi üzerine, geçen yılın sonunda kendince bir liste hazırlamıştı, oradan etkilenip Christopher Priest’in "The Adjacent"ı ile Matthew Stover’ın "Heroes Die"ını okuma listeme almıştım… (blows raspberry!) 8P Kalın da kipatlar: biri 430, diğeri 380 sayfa imiş (benim için ortalama kipat kalınlığı 280, bilemediniz 300 sayfa olsun). Adjacent bayık (gelecekte alakasız bir Türkiye’de açılıyor (yazarının Türkiye’ye dair bildiği iki şey: Turkey, Anatolia/Asia Minor), iklimler çökmüş, işte post-apocalyptic, islam-driven bir İngiltere, wa-wa-wa gitar…), Heroes Die heyecanlı başladı (gerçek dünya üzeri sanal dünya üzeri fantastik arkaplan ve başka bir gerçek dünya aslında falan filan), Adjacent’ı ha bir şeyler oldu, ha bir şeyler olacak şeklinde, Heroes Die’ı da "bu ne be!" düşünceleriyle okudum, bitince de sevindim. Christopher Priest’i (Adjacent) duymamıştım daha evvelden, meğer Christopher Nolan, Hugh Jackman, Christoper Bale, Escarlett Johansson’lu The Prestige’in kipatının yazarı imiş, sağolsun almayayım ben bir daha.
A.S. Byatt’ın yıllardır ihmal ettiğim (bunda üniversitenin ilk senelerinde "Çeşm-i Bülbülün İçindeki Cin" kipatını okuyup da orada Cevat Çapan’a (aka "The Kirpi") düzdüğü methiyeler yüzünden bendeki karizmasını hayli çizdirmesi de etkin rol oynar) "Possession"ı (Düşes sağolsun) taptaze bir soluk gibi geldi. Tabii ki aralarda kadın yazarların kipatlarını da okuyorum ama hiçbiri bu kitaptaki kadar kadınsı bir sese sahip değildi: kitabın her harfine sinmiş bir kadın bakış açısı var: nasıl ki çoğu kitaptaki kadınlar "erkek gibi" düşünegeliyor, davranıyorlarsa, bunda da tam tersi (ben mesela sürekli Ash’in LaMotte’ye "yanlış yapacağı" anı -ne mutlu ki!- beyhude bekledim durdum) — aşk meşk bir yana, gerek akademik hayata, gerekse anı/gerçek eksenine hayli güzel saptamalar koyuyor, kötü adamlar kötü değil, herkesin kendince haklı olduğu bir bakış açısı var, sonra bir anda yumruklar konuşmuyor; asıl oğlan kızları peşinden koşturmuyor — gerçi sonunda her şey iyi bitiyor (bu kadar mı olur! dedirtiyor) ama olsun, olacak o kadar kadı kızı. Sevdim yani özetle bu kipatı. Filminden haberim vardı, aklımda Meg Ryan oynuyor diye kalmış ama kipatı okuduktan sonra trailer’ını izledim, meğerse Gwyneth Paltrow’a oynatmışlar Maud rolünü, hakikaten cuk oturmuş (filmi izlemedim, filmlerle aram iyi değil bu aralar).
Espanya’dayken tanımadığım (Espanyollar ünlü yazar açısından malesef pek zengin değiller) bir Espanyol yazar olan Javier Marias’ın "The Infatuations" (Los Enamoramientos) kipatından ailemizin (yalan, yalnızca ben takip ediyorum) sanal şeysi AV Club sayesinde haberim oldu. Konusu hakikaten güzel ve orijinaldi, hızlı başladı tez baydı, elinin kılıyla kadın hamur işine girişen ve o hamuru yüzüne gözüne bulaştıran bir yazar amcanın (kitabın baş karakteri ve dahi anlatıcısı bir bayan ve olayların kadın bakış açısından anlatılması örgü açısından epey önem taşıyor) çok fena bir romanıydı, baydı da baydı (tek güzel yanı İspanya’da geçmesi ve İspanyolların olması idi, başkaca da hiçbir şeyi).
Aşağıya bu bağlamda değinmek istediğim kipatların ve sayfa adetlerinin (doğrudan Amazon’dan aldım bu bilgileri zira hemen hemen hepsini e-kipat olarak okudum telefonumda) listesini yazmıştım girişe başlarken, şimdi baktım, geriye bir Eleanor Catton’ın Luminaries’i kalmış bahsetmediğim. Ah Hande! Başka da bir şey demeyeyim. Diyeceğim tabii ki, kipat kötü değil ("çok kötü değil" yazmıştım, düzelttim Düşes’ten korktuğumdan), fakat amaç üzüm yedirmek değil, bağcı dövdürmek (showmanship yani) — yazar anlatmaz ise öleceği bir şey yazmıyor, "yazabiliyorum, o halde yazayım" daha çok, işte sistemli, Nolan’ın "Memento"su gibi, düz kurguyla izlediğinizde "meh" diyeceğiniz bir olayı karanlık bir odada oturmaktayken (siz) bir oranıza bir buranıza oraya bakarken şuranıza tokat/çimdik/pençe/tekme şeklinde saydırmak suretiyle marifet gibi gösteriyor (hele de sonlara doğru getirdiği deus ex machina‘yla bana "yuh!" dedirtti (kötü anlamda). Daha evvel de yazdığım üzere, bir çuval inciri keçiboynuzu bir dirhem bal (anahtar kelimeler). Yıldız haritasından konu üretilmesini beğenenleri de "bunun dandirik Edgar Wallece Plot wheel‘inden ne farkı var allasen?" başlıklı boks-forumuna davet ediyorum.
Uzun lafın kısası, normalde kipatların uzun olması ile pek bir derdim olmaz (hatta, sevinirim de okuduğum kipat güzel güzel ilerliyorsa "daha okunacak bir sürü şey var!" diye) ammavelakin, oku oku oku, kitap patlak çıktı, belki yolda düzelir, kaz kaz kaz, sonuna gel çıkmaz yol, e ne oldu şimdi (şimdi bana kaybolan saatlerimi verseler…). Cemal Süreya bir yerde "devamının yazılmasını istediğiniz kipat?" sorusuna "Karamazov Kardeşler" yanıtını vermişti ki, ben de aynı şekilde düşünürüm (Karamazov Kardeşler’i 95’te okumuştum yanlış hatırlamıyorsam, geçenlerde yeniden heyecan ve şevkle başladım (Düşes sağolsun pt. II), önsözde çevirmen teyze (Leyla Soykut) Dostoyevski’nin kitabı aslında 3 cilt olarak tasarladığından, ömrünün yetmediğinden bahsediyor.
Mektubuma burada son verirken, tüm Murakami sevenler için geliyor: 4 kardeşi ezberinizden sayabilir misiniz bakalım? 8)
Javier Marias – The Infatuations / 350 sayfa — 2 yıldız
J.M. Coetzee – The Disgrace / 220 sahife — 2 yıldız
Christopher Priest – The Adjacent / 430 goygoy — 1.5 yıldız
Matthew Stover – Heroes Die / 380 lümlüm — 2.5 yoshi
A.S. Byatt – Possession / 530 deniz kabuğu — 3.5 jigglypuff
John Fowles – The French Lieutenant’s Woman / 480 sahi ne? — 5 tam puantiye
Eleanor Catton – The Luminaries / 850 keçiboynuzu — 2 ters bir düz..
(bir de benim için "düşük not verir" derler! Hıh!)
Bugün sabahtan Ulaş’tan (Robin) bir mesaj aldım, hoşuma gideceğini düşündüğü bir sayfayı tavsiyelemiş sağolsun, arkadaşlar iyidir, hoşuma da gitti epeyce, ben de Bahar’a ileteyim dedim (arkadaşlar iyidir) (Cemal Süreya’nın böyle bir şiiri vardı, "elden ele" filan diye… baksam mı, bilemedim şimdi (baksam mı, bakmasam mı, onu bilemedim), bakayım bari… baktım, iyi ki de bakmışım, zira ne Cemal Süreya’sı (yahu!), koskoca Edip Cansever, "Yerçekimli Karanfil", canımın içi Neslihan göndermiş vaktiyle epigraf’a hem de (arkadaşlar iyidir), yaşlanıyorum büsbütün, iyice…
Sen o karanfile eğilimlisin, alıp sana veriyorum işte
Sen de bir başkasına veriyorsun daha güzel
O başkası yok mu bir yanındakine veriyor
Derken karanfil elden ele.
diyeceğim o değildi de, şuydu aslında, Ulaş’ın ilettiği sayfaydı, tangolar kendisiymiş, her yer sonsuz bir pist gibiymiş (ezberden yazdım, karıştırmışımdır kesin şimdi bunu da, neyse, buna bakmayacağım). Kitaplar ve yemekler üzerine bir çalışma: meşhur kitaplarda geçen yemek üzerine pasajları bir arkadaş üşenmemiş (niye üşensin ki hem, ne kadar zevkli olmuştur hazırlaması da, sonrasında yemesi de!), ben de bir başka güzelleme yapayım, bunu test gibi sunayım istedim, uğraşmak lazım, yazılar üstlerine monte zannettim, şimdi gittim baktım değilmiş, copy/paste işimizi görüyormuş ama samimi söylüyorum, monte olsalardı bile ben onları tek tek işleyip çıkaracaktım, neyse neyse.
Önce eserleri listeleyeceğim, siz onları yemeklerle eşleştirmeye çalışın, isterseniz kopya çekin, isterseniz kendinizi sınayın, nasıl biliyorsanız öyle yapın (o da sizi öyle yapsın). (kağıt-kaleme ihtiyacınız olabilir, 1-a, 2-b, vs.. / Ece bugün ödev cevaplarında "vb." kullandı, çok şaşırdım: bize yasaktı "vs.", "vb.", vs. kullanmak)
Eserler:
1. Oliver Twist — Charles Dickens, 1837
2. Moby-Dick — Herman Melville, 1851
3. Alice’s Adventures in Wonderland — Lewis Carroll, 1865
4. Heidi — Joanna Spyri, 1880
5. The Secret Garden — Frances Hodgson Burnett, 1910-1911
6. Swann’s Way — Marcel Proust, 1913
7. The Metamorphosis — Franz Kafka, 1915
8. The Great Gatsby — F. Scott Fitzgerald, 1925
9. The Catcher in the Rye — J.D. Salinger, 1951
10. On the Road — Jack Kerouac, 1957
11. To Kill a Mockingbird — Harper Lee, 1960
12. Chicken Soup with Rice — Maurice Sendak, 1962
13. The Bell Jar — Sylvia Plath, 1963
14. Fear and Loathing in Las Vegas — Hunter S. Thompson, 1971
15. A Confederacy of Dunces — John Kennedy Toole, 1980
16. The Girl with the Dragon Tattoo — Stieg Larsson, 2005
Gelelim (geçelim) hasbıhalimize: Bugünlerde Düşes’in kitaplığından (arkadaşlar iyidir) çıkardığım A.S. Byatt’ın "Possession"ını okumaktayım, fena değil diyelim, nazar değmesin. Bunun filmi olduğunu biliyordum da, Meg Ryan oynadı sanıyordum, meğerse onun oynadığı film "In the Cut" imiş; "bunu" oynayan kişi ise Gwyneth Palthrow’muş ki, şimdi yiğidi öldür, hakkını yeme, yakışmıştır da Maud rolüne. "Bunu bitirince Breakfast of the Champions’u okuyayım" diye düşündüm az evvel listeyi yaparken de, şimdi jeton düştü çağrışımlardan… BoC’ı ve Kurt Vonnegut Jr. Efendi’yi Sui sever (arkadaşlar iyidir). Neyse, onu (şunu) diyecektim, laf uzadıkça uzuyor: geçen hafta nihayet yıllardan beridir peşinde koştuğum Karajan/Zafirelli/Mirella Freni (bu adı çok yazmam, ama yazınca da aklıma illa ki "aşkımın şiddetinden koptu gönlün freni / Doktor beni sanıyor hala şizofreni" mısraları gelir — böyle kalıpta kullanınca da dünyanın en cool adamı reklamına döndü ortalık), neyse neyse, ne diyorduk, işte yıllardır peşinde koştuğum Karajan/Zafirelli/Mirella Freni’li "La Boheme" kaydını/filmini istediğim zaman izleyebileceğim bir formatta (DVD) edinebildim nihayet! Açıklayayım: Biz gençken (1996?) sevgili Hande beni AkSanat’ta lazerdiskten opera gösterimlerine götürürdü (arkadaşlar iyidir), ben operayı onun sayesinde tanıyıp sevdim. Aralarda da yine AkSanat’ta, bu sefer müzik kütüphanesinde CD’den dinlerdim yapıtları. Boheme de ilk seyrettiğim operalardandı, kalbimde çok, çok özel bir yeri vardır. Mezuniyet tarihimden biliyorum, 2000 yılında bunun o zamanlar (nereden?) VHS kaydını getirttirmiştim (DVD yok muydu? bunun DVD’si yoktu en azından), o kaset aylarca öyle durdu (niyetim VHS’den CD’ye (avseq01.dat) çevirttirmekti, o zamanlar (ve hala)fotoğrafçılar bu işi yapmakta), sonra bir gün Sui sağolsun (arkadaşlar iyidir), dedi ki "bende gerekli alet edavat var, ben çevirivereyim…", kısmet değilmiş, olmadı, ama işte nihayetinde ben geçen hafta hem de idefix’ten temin ettim bu cânım performansı… (ha yine anahtar aradıkları sahnede ve sonunda kötü oldum mu, oldum, orası ayrı)…
Ece de operayla ilgileniyor, iki sene evvel Belçika’da Barış’ta Sezen sağolsun Sihirli Flüt’ü getirmişti yanında onun için, sonrasında oturup bir güzel çevirmiştik Ece’ye satır satır. İşte geçenlerde Hande ile konuşuyorduk, Ece’ye hangi komik operayı izlettirsem acaba diye de, bugün onun aklına Danny Kaye’in nefis kayıtları geldi (TRT’den apartıldığı için Türkçe altyazılı bonus olarak!) (ayrıca, Sevil Berberi’nde karar kıldık). Orada var işte Beverly Sills (Dharles Chickens’ın "A Sale of Two T…" gibi oluyor). Bu satırları yazarken Pink Floyd dinliyorum ama (The Division Bell, a bak onda da "Great Expectations" değil ama "High Hopes" vardır, çağrışım çağrışım üstüne).
Neyse görüşürüz yine, şimdilik hoşçakal! ("Arkadaşlar iyidir" deyip durdum, alın bu da "punchline"ı olsun bu girişin bakalım: