Çok uzun bir süredir bu hayatın, her şeyin aslında sanal bir şeyler olduğunu düşünüyordum ama içinden çıkamadığım bir soru vardı: neden yapıyorken daha iyisi yapılmamıştı, neden bizler daha iyisini düşünebiliyorken daha kötüsünü yaşıyorduk? Tabii bir de Banville ile Lem’in sayıklamaları vardı (geçen bölümü kaçıranlar için tekrarı: "Given the world that he created, it would be an impiety against God to believe in him." — Banville & "For moral reasons I am an atheist for moral reasons. I am of the opinion that you would recognize a creator by his creation, and the world appears to me to be put together in such a painful way that I prefer to believe that it was not created by anyone than to think that somebody created this intentionally." — Lem. Yani anlayacağınız işler bildiğiniz gibiydi. Aksi gibi, bu haftaki dersin konusu hücresel otomatlar (cellular automata) idi, açtım ağzımı yumdum gözümü, dijital fizik, kukla falan filan, çocukların da içini kuruttum. Neyse.
Geçen ayların birinde bu sorunun cevabını buldum. Düşünün ki "işlemediğiniz bir suçtan ötürü" (tabii, tabii) hapse girmişsiniz, hapis de tasavvur ettiğiniz kadar kötü bir yer: sular akmıyor, adalet yok, mantık yok, yemekler kötü, size sırf enerjinizi harcayın da pasifleşin diye taş kırdırıyorlar ve daha bir sürü anlamsız iş yapmak zorunda kalıyorsunuz. Eminsiniz, müdürü bir görüp durumu anlatsanız, birlikte el ele verip hapishaneyi daha verimli, daha yaşanabilir, daha amacına uygun bir yere dönüştürebileceksiniz. Ama müdür hala görünürde değil…
Biraz daha başa saralım: Hapistesiniz ama hapiste olduğunuzun farkında değilsiniz. Bir anda her şeyi, bütün bu yoklukları, adaletsizlikleri (çocuk ölümlerini, açlığı) öyle kapsayıcı şekilde açıklayabilmeye başladım ki…
Bu çözüm önerisine nasıl ulaştım? Biri söylemişti "dünya evrenin tımarhanesidir" diye, işte oradan. Tımarhaneyi hapishane yapınca bir anda çözülüveriyor. Sonra, şükranlıkla, o "dünya evrenin tımarhanesidir" vecizesini eden kişiyi araştırdım, bilin bakalım kim çıktı?…
hem de nerede söylüyor? Şurada ve şurada bahsettiğim efsane 2004 Spokane konuşmasında (Doğu Washington Üniversitesi’nin mezuniyet töreninde yaptığı "How Music Cures Our Ills (and there are lots of them)" konuşma).
| İngiliz matematikçi ve düşünür Bertrand Russel bu gezegene ne derdi, biliyor musunuz? "Evrenin Akıl Hastanesi." Ayrıca hastaların hastaneyi ele geçirdiğini, birbirlerine işkence edip her yanı yakıp yıktıklarını söylüyordu. Mikroplardan yahut fillerden bahsetmiyordu. Bizden bahsediyordu.
You want to know what the British mathematician and philosopher Bertrand Russell called this planet? He said it was "the Lunatic Asylum of the Universe." And he said the inmates had taken over, and we were tormenting each other and trashing the joint. And he wasn’t talking about the germs or the elephants. He meant we the people. |
Bu dönem epey ders veriyorum, bu sayede epey de çok öğrenciyle birlikte güzel güzel vakit geçiriyoruz; tahminim odur ki, onların az da olsa bir kısmı bu blogu çoktan keşfettiler, buraya kadar da okumuşlarsa şayet, rica ediyorum, lütfen Vonnegut’un bu kitabını (Türkçe’de April Yayınları’ndan çıkmış: "Daha ne olsun" adıyla, ama ben "hey ahbap, n’aber moruk? Adamım senin derdin ne?" Türkçe’sini pek/hiç beğenmedim, o yüzden okuyabiliyorsanız orijinal dilinde edinin derim (If this isn’t nice, what is?) — buradan bu konuşmanın orijinal metnine ulaşabilirsiniz (kitap, bunun gibi 8 konuşmayı daha içeriyor)).
Teşhis kondu, elimizdeki bulguları da doğruluyor, o halde Occam’ın keskisi ("ya öğrenciler okuyorsa?" kaygısıyla pek bir ağır takıldım, farkındayım Sururi Efendi!.. 8P)