The Futurological Congress

Dün kitap için “beklediğim kadar iyi çıkmadı” demiştim, haksızlık etmişim. Lem kitabı elinden kaçırdığını düşündüğünüz anlarda bile aslında ipleri gayet sıkı bir şekilde elinde tutuyor… Bol doğaçlamalı bir dizi izlediğinizi düşünüp de, sonrasında bir şekilde dizinin senaryosunu bulup da, aslında sizin doğaçlama olduğunu düşündüğünüz bütün o performansların tamamıyla planl olduğunu görmüş gibi oluyorsunuz. Kitabın sonlarına doğru iyice derleyip, toparlayıp temiz bir şekilde sonlandırıyor. Hatta o kadar sağlam örmüş ki olayları, sonlara doğru istediğiniz sayfada, bir şeylerin boşlukta kaldığını düşünmeden, inebilirsiniz kitaptan… Delivers a packed punch (Roger Ebert’in artık en ibiş (mesela Jim Carrey’nin oynadığı şu Schumacher’in 23 Numarası gibi) filme bile Two thumbs up! demesini protesto amacıyla yazdım 8)

By sheer accident I happened to raise the vial to my nose—I had completely forgotten that I was still holding it. Tears welled up from the acrid smell. I sneezed, and sneezed again, and when I opened my eyes the room had changed. The Professor was still speaking, I could hear his voice but, fascinated by the transformation, no longer listened to the words. The walls were now all covered with grime; the blue sky had taken on a brownish tinge; some of the windowpanes were missing, and the rest had a coat of greasy soot, streaked with gray from previous rains.

I don’t know why, but it was particularly upsetting to see that the Professor’s handsome briefcase, the one in which he’d brought the conference materials, had turned into a moldy old satchel. I grew numb. I was afraid to look at him. I peeked under the desk. Instead of his appliqued trousers and professorial spats there were two casually crossed artificial legs. Between the wire tendons of the feet bits of gravel were lodged, and mud from the street. The steel pin of the heel gleamed, worn smooth with use. I groaned.

“What is it, a headache? Want an aspirin?” came the sympathetic voice. I gritted my teeth and looked up.

Not much was left of the face. Stuck to his sunken cheeks were the rotting shreds of a bandage that hadn’t been changed in ages. And evidently he still wore glasses, though one of the lenses was cracked. In his neck, in the opening of a tracheotomy, a vocoder had been inserted—carelessly enough—and it bobbed up and down as he talked. A jacket hung in mildewed tatters on the rack that was his chest, and beneath the left lapel there was a gaping hole lidded with a cloudy plastic window. Inside, a heart, held together with clamps and staples, beat in blue-black spasms. I didn’t see a left hand; the right, clutching a pencil, was fashioned out of brass and green with verdigris. Sewn to his collar—a crooked label, on which someone had scribbled in red ink: “Barbr 119-859-21 transpl. /5 rejec.” I stared, eyes popping, while the Professor, taking on my horror like a mirror, suddenly froze behind his desk.

“I … I’ve changed, haven’t I?” he croaked.

The next thing I knew, I was struggling with the doorknob.

“Tichy! What are you doing? Come back! Tichy!!” he cried in despair, struggling to stand up. The door swung open, but just then I heard an awful clatter. Professor Trottelreiner, losing his balance from an overly violent movement, had toppled over and fallen apart on the floor, hooks and hinges snapping like bones. I carried away with me the image of his helpless kicking, the flailing iron stumps that sent chips of wood flying, the dark sack of the heart pounding desperately behind the scratched plastic. Down the corridor I ran, as if driven by a hundred Furies.

The building swarmed with people, I had hit on the lunch hour. Out of the offices came clerks and secretaries, chatting as they headed for the elevators. I elbowed my way through the crowd towards one of the open doors, but apparently the elevator car hadn’t yet arrived; looking into the empty shaft, I immediately understood why panting was so common a phenomenon. The end of the cable, long since disconnected, was hanging loose, and the people were clambering, agile as monkeys, up the vertical cage that enclosed the shaft—they must have had a lot of practice. Crawling up to the snack bar on the roof, they conversed cheerfully despite the sweat dripping from their brows. I backed off slowly, then ran down the stairway that spiraled around the shaft with the climbers patiently scaling its sides. A few flights lower I slowed down. They were still pouring out of all the doors. Nothing but offices here, evidently. At the end of the hall shone an open window, looking out on the street. I stopped by it, pretending to straighten my tie, and peered down. At first it seemed to me that there wasn’t a living soul in that crowd on the sidewalk, but I simply hadn’t recognized the pedestrians. The general splendor had disappeared without a trace. They walked separately, in pairs, clothed in rags—patches, holes—many with bandages and plasters, some in only their underwear, which enabled me to verify that they were indeed spotted and had bristles, mainly on their backs. A few had evidently been released from the hospital to attend to some urgent business; amputees and paraplegics rolled along on boards with little wheels, talking and laughing loudly. I saw women with drooping elephant flaps for ears, men with horns on their heads, old newspapers, clumps of straw or burlap bags carried with the utmost elegance and aplomb. Those who were healthier and in better condition raced on the road, cantering, prancing, kicking up their feet as if changing gears. Robots predominated in the crowd, wielding atomizers, dosimeters, spray guns, sprinklers. Their job was to see that everyone got his share of aerosol. Nor did they limit themselves to that: behind one young couple, arms around each other—hers were covered with scales, his with boils—there plodded an old clonker, methodically beating the lovers over the head with a watering can. Their teeth rattled, but they were perfectly oblivious. Was it doing this on purpose? I could no longer think. Gripping the window sill, I stared at the scene in the street, its bustle, its rush, its industry, as if I were the only witness, the only pair of eyes. The only? No, the cruelty of this spectacle demanded at least another observer, its creator, the one who, without intervening in that grim panorama, would give it meaning; a patron, an impresario of decay, therefore a ghoul—but someone. A tiny juggermugger, cavorting around the legs of a spry old lady, repeatedly undercut her knees, and she fell flat on her face, got up, walked on, was tripped again, and so they went, it mechanically persistent, she energetic and determined, until they were out of sight. Many of the robots hovered over the people, peering into their mouths, possibly to check the effect of the sprays, though it didn’t exactly look that way. On the corner stood a bunch of robots, loiterants, dejects; out of some side alley came shifts of drudgers, kludgers, meniacs and manikoids; an enormous trashmaster rumbled along the curb, lifting up on the claws of its shovel whatever lay in the way, tossing—together with junkets and selfaborts—an old woman into its disposal bin. I bit my knuckles, forgetting that that hand held the other vial, the second vial, and my throat was seared with fire. Everything wavered, a bright fog descended across my eyes like a blindfold, which an unseen hand then slowly began to lift. I looked, petrified, at the transformation taking place, realizing in a sudden shudder of premonition that now reality was sloughing off yet another layer—clearly, its falsification had begun so very long ago, that even the most powerful antidote could do no more than tear away successive veils, reaching the veils beneath but not the truth. It grew brighter—white. Snow lay on the pavement, frozen solid, trampled down by hundreds of feet; the street presented a bleak and colorless scene; the shops, the signs had vanished, and instead of glass in the windows—rotting boards, crossed and nailed together. Winter reigned between the dingy, discolored buildings, long icicles hung from the lintels, lamps; in the sharp air there was a sour smell, and a bluish gray haze, like the sky above. Mounds of dirty snow along the walls, garbage heaped in the gutters; here and there a shapeless bundle, a dark clump of rags kicked to the side by the constant stream of pedestrian traffic, or shoved between rusty trashcans, tins, boxes, frozen sawdust. Snow wasn’t falling at the moment, but one could see that it had fallen recently, and would again. Then all at once I knew what was missing: the robots. There wasn’t a single robot on the street—not one! Their snow-covered bodies lay sprawled in doorways, lifeless iron hulks in the company of human refuse, scraps of clothing, with an occasional bone showing underneath, yellow, sheathed with ice. One ragamuffin sat atop a pile of snow, settling down for the night as if in a feather bed; I saw the contentment on his face; he felt right at home, apparently, made himself comfortable, stretched his legs, wriggled his naked toes into the snow. So that was that chill, that strange invigoration which came over one from time to time, even in the middle of the street, at noon, with the sun shining—he was already snoring peacefully—so that was the reason. The throngs of people passing by ignored him, they were occupied with themselves—some were spraying others. It was easy to tell from their manner who thought himself a human, and who a robot. So the robots too were only a fiction? And what was winter doing here in the middle of summer? Unless the whole calendar was a hoax. But why? Sleeping in snow to lower the birth rate? Whichever, someone had carefully planned it all and I wasn’t about to give up the ghost before I tracked him down. I lifted my eyes to the skyscrapers, their pock-marked sides and rows of broken windows. It was quiet behind me: lunch was over. The street—the street was all that was left to me now, my new-found sight would be to no advantage there, I would be swallowed up in that crowd, and I needed someone; alone, I’d hide for a time like a rat—that was the most I could do—no longer safely inside the illusion, but shipwrecked in reality. Horrified, despairing, I backed away from the window, chilled to the bone, unprotected now by the lie of a temperate climate. I didn’t know myself where I was going, trying to make as little noise as possible; yes, I was already concealing my presence—crouching, skulking, furtively glancing over my shoulder, halting, listening—a creature of reflex, making no decisions, though I was certain that the fact that I could see was plainly written on my face and I would have to pay for it. I went down the corridor, it was either the sixth or fifth floor, I couldn’t go back to Trottelreiner—he needed help, but I had none to give him—I was thinking feverishly about several things at once, but mainly about whether or not the drug would wear off and I would find myself back in Paradise. Strange, but the prospect filled me with nothing but fear and loathing, as if I would have rather shivered in some garbage dump—with the knowledge that that was what it was—than owed my deliverance to apparitions. My way down a side passage was blocked by an old man; too feeble to walk, he gave an imitation of it with his trembling legs, and managed a smile of greeting even as he breathed his last, the death rattle already in his throat. So I went another way—till I reached the frosted glass of some office. Complete silence inside. I entered through the swinging door and saw a hall with rows of typewriters—empty. At the other end, another door, half-open. I could see into the large, bright room, and began to retreat, for someone was there, but a familiar voice rang out:

“Come in, Tichy.”

SL, tFC

Lem’in üzerine yazılan yazıları / söylenen sözleri okurken, Philip K. Dick’in Lem’e nasıl da nefret kustuğunu öğrendim. Al Heinlein’ı, vur Asimov’a, onu da Dick’e. Über-süper-düper Amerikan modelleri hepsi de! Heinlein’ı biraz severim, Double Star‘ı ile Jobunu okumuşluğum vardır, Asimov’u sevmem, onun da birkaç kitabını okumuşluğum var, Dick’i severim ama, paranoyası iyidir güzeldir, gerçek hayatındaki gibidir, kafası karışıktır. O yüzden mesela şöyle bir şey söylediğini okuyunca hem şaşırdım, hem de onun adına utandım:

On September 2, 1974 Philip K. Dick sent the following letter to the FBI (Please keep in mind Mr. Dick was most probably suffering from schizophrenia):

Philip K. Dick to the FBI, September 2, 1974

I am enclosing the letterhead of Professor Darko Suvin, to go with information and enclosures which I have sent you previously. This is the first contact I have had with Professor Suvin. Listed with him are three Marxists whom I sent you information about before, based on personal dealings with them: Peter Fitting, Fredric Jameson, and Franz Rottensteiner who is Stanislaw Lem’s official Western agent. The text of the letter indicates the extensive influence of this publication, SCIENCE-FICTION STUDIES.

What is involved here is not that these persons are Marxists per se or even that Fitting, Rottensteiner and Suvin are foreign-based but that all of them without exception represent dedicated outlets in a chain of command from Stanislaw Lem in Krakow, Poland, himself a total Party functionary (I know this from his published writing and personal letters to me and to other people). For an Iron Curtain Party group – Lem is probably a composite committee rather than an individual, since he writes in several styles and sometimes reads foreign, to him, languages and sometimes does not – to gain monopoly positions of power from which they can control opinion through criticism and pedagogic essays is a threat to our whole field of science fiction and its free exchange of views and ideas. Peter Fitting has in addition begun to review books for the magazines Locus and Galaxy. The Party operates (a U..S.] publishing house which does a great deal of Party-controlled science fiction. And in earlier material which I sent to you I indicated their evident penetration of the crucial publications of our professional organization SCIENCE FICTION WRITERS OF AMERICA.

Their main successes would appear to be in the fields of academic articles, book reviews and possibly through our organization the control in the future of the awarding of honors and titles. I think, though, at this time, that their campaign to establish Lem himself as a major novelist and critic is losing ground; it has begun to encounter serious opposition: Lem’s creative abilities now appear to have been overrated and Lem’s crude, insulting and downright ignorant attacks on American science fiction and American science fiction writers went too far too fast and alienated everyone but the Party faithful (I am one of those highly alienated).

It is a grim development for our field and its hopes to find much of our criticism and academic theses and publications completely controlled by a faceless group in Krakow, Poland. What can be done, though, I do not know.

Lem’in resmi sayfasından aldım

Lem’se Dick’i övmüş Philip K. Dick: A Visionary Among the Charlatans – kaynağım Science Fiction Studies 5(2) Mar 1975 ama ben de henüz okumadım..

Dediğim gibi, Dick’in eserlerini severim ama bir yandan da adamın tanınma (en azından posthumously) açısından şanslı olduğunu da düşünürüm. Şimdi size bir çırpıda üç eser sayacağım: Blade Runner, Total Recall ve Minority Report.. Bu üç eserin de önce filmlerini seyrettim, sonrasında da kaynaklandıkları hikayeleri okudum. Fikir aynı tutulsa da yönetmenler/senaristler tarafından hemen her şey değiştirilmiş ve geliştirilmişti. Bu üç eseri beyaz perdeye aktaran yönetmenlere gelince: aynı sırada olmak üzere, Ridley Scott, Paul Verhoeven ve Steven Spielberg (A Scanner Darkly’yi, hem de en favori yönetmenlerimden biri olan Linklater’ın çekmiş olmasına rağmen listeye dahil etmiyorum zira kitap çok çok kötüydü, filmini de seyretmedim, seyretmeyi de düşünmüyorum). Bu üç yönetmenin de eserlere sevgiyle yaklaştıklarına şüphe yok. Dick bu bağlamda Gibson’la Lem arasında bir yerde duruyor. Gibson’da fikir vardır sadece ama anlatmayı beceremez, Lem’se (Solaris ve FC’den yola çıkarak) fikri işlemesini iyi biliyor. Dick ise çok iyi bir fikir ve okunabilir hikayeler sunuyor ve de potansiyel. (Peki bunca ahkam keserken, hiç Gibson okudum mu acaba? Sanmıyorum…)

FC, We Can Remember It for You Wholesale’in (ama daha ziyade Total Recall’un) yapmaya çalıştığı şeyi çok daha başarılı bir şekilde yapıyor ve Matrix’in -kanımca- düştüğü tuzağa düşmeden geri gelebiliyor (ki, düzeltiyorum, Matrix tuzağa düşmüyor aslında – bence en önemli sahne olan ikinci filmin sonu bütün karmaşıklığa rağmen net bir çözüm/açıklama sunuyordu).

Yahu, şunun şurasında bir alıntı yapıp kaçacaktım, gene çenem düştü… Şimdi aklımda Eco’nun Foucault’nun Sarkacı’nın Asma Telinin 1. harmoniğini okumak var ama araya Roadside Picnic’i sıkıştırasım da var; hazır bilim kurgum gelmişken…

Bilim Kurgu Kurdu

Çoktandır bir roman okumadım – Castaneda’nın ilk kitabıyla da anlatı kısmını bitirdik uzunca bir süre önce, şimdi madde madde “bilimsel” çözümleme kısmını baya baya okuyoruz. Yani inanın, sırf şu okuduğum kitaplar listesine ekleyeyim diye süründürüyorum kendimi de, onu da… Öyle okumak için yanıp tutuştuğum pek kitap da aklıma gelmiyor, Patricia Highsmith’in Ripley serisine başlayayım dedim (Talented Mr. Ripley ile değil de, Ripley Underground ile başlayacaktım) ama e-book versiyonunu bulamadım (daha doğrusu buldum ama Almanca buldum), o nedenle kitap arayışlarındaydım. Damla için Lem’in Mortal Engines‘ini arıyordum internette, sonra “Gelecekbilim Kongresi”ni okumamış olduğum gerçeği ile bir kez daha yüz yüze geldim, indirdim, bugün okumaya başlayacağım…

Beri yandan senelerdir gözümü korkutan, o yüzden arşivde öylece durmakta olan Tarkovsky’nin Stalker‘ını, Barış’ın methedip durduğu S.T.A.L.K.E.R. – The Shadow of the Chernobyl‘i oynadıktan sonra bu sefer hakikaten izlemeye karar verdim (Löker’e duyurulur! ((Löker’e duyurulur zira, o da bir türlü Stalker’ı izleyememekten muzdaripti de, bir gün bir araya gelip birbirimize destek olarak bitirmeye sözleşmiştik, buluştuğumuzda ise Stalker’ı değil de Kar-Wai Wong filmleri izlemiştik)) 8) Geçen gün Bengü’yle oturduk ekranın karşısına, Stalker’ı seyretmeye, dürüstçe bu filmle ilgili ne kadar heyecanlı olduğumu belirttim kendisine, hatta “senin en sıkıcı bulduğun yönetmenin kendi filminde bir karakteri sıkmak/baymak olarak kullandığı filmdir bu” dedim, Bengü, Nuri Bilge Ceylan’dan hiç haz etmez ve dahi filmlerini kendince daha doğru bulduğu adlarla sıralar: Kasaba Sıkıntısı, Mayıs Sıkıntısı ve Uzak Sıkıntısı… Filmi koyduk, 5 dakika geçmedi, Bengü uyuyakaldı, sanırım başka bir bahara…

Şimdi Stalker’ın Tarkovsky’sinden, Tarkovsky’nin Solaris’ine, oradan da Solaris’in Stanislaw Lem’ine geçelim… Önce kitabı okumuş, beğenmiştim ama Tarkovsky’nin filmi beni benden almıştı. Kitap hayli entelektüeldi, bambaşka bir iletişim biçimi olabileceğini düşünüyordu, devasa düşünüyordu, öyle Merhaba Dünyalı, biz dostuz! mavrasından fersah fersah bir yaklaşım getiriyordu, anıtsaldı, hayret vericiydi. Film ise bütün bunları elinin tersi ile bir yana itiyor, çok da lazımmış gibi kendini giden sevgilinin dönüşü odaklıyordu. Ben de buna vurulmuştum işte… Lem benim gibi düşünmemişti doğal olarak… Büyük hayal kırıklığına uğramıştı Ursula Guin’in Earthsea’nin dizisini gördüğünde uğradığı hayal kırıklığı ile kıyaslanmayacak olsa da, şöyle demişti:

I have fundamental reservations to this adaptation. First of all I would have liked to see the planet Solaris which the director unfortunately denied me as the film was to be a cinematically subdued work. And secondly — as I told Tarkovsky during one of our quarrels — he didn’t make Solaris at all, he made Crime and Punishment. What we get in the film is only how this abominable Kelvin has driven poor Harey to suicide and then he has pangs of conscience which are amplified by her appearance; a strange and incomprehensible appearance.

Kaynak: Wikiquote

Bu da benim vaktiyle (6 Haziran 2000) konuya ilişkin yukardakinin benzeri sözler ettiğim ilgili giriş:

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=
From: Emre Sururi Tasci
To: Dogan Gegeoglu
Date: Tuesday, June 6, 2000, 8:46:43 PM
Subject: [DUZYAZI] solaris..
Files:
–====—-====—-====—-====—-====—-====—-====—-====—-====—-===–

>> 24 haz – 14.00
>> Solaris (yön : tarkovsky. oyn: Natalya bişey ile anotoly bişey
>> (satranççı olan değil))
DG> Tesaduf bu ya, dun aksam Rai’ de izledim. Tamam italyancam iyi degil (bilen
DG> bilir, bir ara unutup en bastan ogrenmek zorunda kalmistim) ama her zaman
DG> oldugu gibi kitabin tadini bulamadim dogrusu..
yahu, iki hafta onceydi galiba, eki’lerdeydik ve sanirsam, ve eki,
pamir olmasi lazim, bir arkadasimiza “yinegene” solaris’in filmini
kotulemekteydi -ve dahi arkasimiz da pamir degil de cetin’di sanki- ve
ben, ve ben gene mudahale ettim:

solaris’i, vaktiyle emresevinc’in tavsiyesiyle okumus idim. emre (the
other), kitapta, gezegenin iletisim kurma tesebbuslerine bitmis idi,
dusunen koskoca bir sey! ve humanoid degil! dusunce tarzi bizimkiyle
alakasiz! muhtesem bir sey! bu bir gezegen (bu bir ucgen!)… benzeri
bir heyecandi -hakli olarak- yasadigi…

oysa ben, oysa ben gidip guzelim kitapta neye takilmistim bilir
misiniz (efendiler)? evet, ben gidip “giden sevgilinin
donusune” takmistim kafayi, o miniminnacik ayrintiya vurulmus, bitmis,
olmustum, aksama bir sanci. ve filmine gittigimizde de (aman tanrim,
simdi son yemek gibi bir sey sayilir artik o pidecideki mini-zirvemiz,
ain’t it?) bir de bakmistim ki, koskoca tarkovsky, potemkin tarkovsky
de ayni noktaya takilmamis mi! ahh.. ahh… “gidip de geri donen
sevgili”nin o guzelim sari-kizil saclari (bu arada, kisisel bir gorus
olarak, “giden sevgililer” asla ve de asla ve asla geri
donmemelidirler, “giden sevgili” olduklari gercegini o guzelim
gozlerinden, guzelim endamlarindan ve guzelim her seylerinden asla
cikarmamalidirlar.

[İlgili mesajın tamamına (ve dahasına) buradan ulaşabilirsiniz]

Neyse, Stalker’ın kaynak aldığı Strugatsky’nin Roadside Picnic‘i, Lem’in Cyberiad‘ı ile birlikte okunacaklar arasına almıştım ki, geçen gün Foucault’nun Sarkacı‘nı okumak istediğimi hatırladım. 3 gündür (Bu blogu yazmaya evvelsi gün başlamıştım bu arada, bugün kısmetse bitireceğim) Gelecekbilim Kongresi’ni okumaktayım, beklediğim kadar iyi çıkmadı belki bazen zevzeklikte Boris Vian’ın başyapıtı Günlerin Köpüğü ile yarışır olduğundandır sanırım. Kitabı henüz bitirmedim, yarına biter ama sanırım. Solaris gibi, bu kitabın bir yerinde de, karakter “çıldırmadığımdan / gördüklerimin halüsinasyon olmadığından nasıl emin olabilirim?” sorusunu soruyor. Solaris’te tartışılır açıkları olsa da karmaşık bir matematik işlemi ile kontrol yapılırken, Futurological Congress’te doğrudan hapa bağlanmış bu sorunun cevabı (buradan FC’in Solaris’ten önce yazıldığı varsayımında bulunuyorum — kontrol edeyim: Solaris – 61, FC – 71, fena yanılmışım). Bir de, bir ara uzun uzun yazacağım ama gerek pozitif-bir-matrixvari / Culture’vari ya da FC’nin kimyasallar sayesinde kavuştuğuna benzer bir “ilüzyon evreni”nde seve seve yaşarım, bu bir, herhangi sentient ve zekaya sahip bir nesnenin hangi malzemeden yapılmış olduğu ona karşı olan tavırlarımda etkileyici olmaz. Böyleyken böyle.

Bu arada, “şimdi hangi kitabı okusam?” dönemimde, aratıp bir BK top-listesi buldum, ne derece etkin, yetkin ve ciddiler, bilemiyorum ama Ender’s Game’i ikinci sıraya koyan insanlarla aynı galakside yer almak istemem şahsen ben katiyen. 8P

Doris Lessing

Beri yanda “Bir Yaşam Öyküsünden Notlar”ını editliyordum imla ve diğer şeylere karşı – birkaç ay önce (şimdi kitap listeme baktım da, 4 ay olmuş!)kütüphaneden aldığım toplama DL kitabından (Temptation of Jack Orkney) tarayıp, OCR marifetiyle apartmıştım. Doris Lessing’le yanlış hatırlamıyorsam 94’te tanışmıştım, hatta Bera’yla birlikte tanışmıştık. O yıllarda “Kelepir” kitapevleri açılıyordu – depolarda kalan kitaplar orada ucuzdan satılıyordu. İlk aldığım DL “Bir yaşam öyküsünden notlar” ile “Yaşlı kadın ve kedisi” hikayelerini içeren bir kitapçıktı. Yaşlı Kadın ve Kedisi’ni Bera çok sevmişti, ben de “Bir Yaşam Öyküsünden Notlar”a bayılmıştım. Bayılmak biraz tikice bir laf oldu, çarpılmıştım demek daha uygun. Bana çok yakından tanıdığım bir “arkadaşımı” anlatıyordu. Sonrasında Kelepir’de başka DL kitapları bulmuştum: Terörist, 5. Çocuk (ki ikisi de sucks!) Şarkı söyleyen otlar (Afrika hikayelerini oldum olası sevemedim). Bir yaşam öyküsünden notlar’lı kitabın kapağındaki DL resmi yüzünden sanırım, DL ile Ayşe Erzan’ı bir arada düşünür oldum (bakarsınız seneye de Ayşe Erzan bir Nobel alıverir, ne de güzel olur!) Defter dergisinde “Pek Sevimli Olmayan Bir Hikaye” adında bir hikaye okuyup çok sevmiştim, yazarına dikkat etmeden, sonrasında DL olduğunu görmüştüm o hikayenin yazarının da. Şikasta serisi çok sağlam bir fikre sahip olsa da bir türlü ısınamadım. Murat Yetkin -ki severim Radikal’in bu John Travolta’sını – bugünkü yazısında DL’e yer vermiş, sadık bir okuru olarak (gerçi o Terörist’i sevmiş ama argh yani bana kalırsa.. (Hatta bkz.)).

Birazdan heyecanıma yenik düşüp DL hakkında ahkama başlayacağım, başlıyorum… 5…4…3…….
DL’nin en sevdiğim yanı okuruna dürüst olmasıdır. Eğer hayat çetinse bu çetinliği gösterir. Kimse kimseyi kandırmaz, hiçbir şey olduğundan farklı gösterilmez. Duygusallığa düşmez, gözlemleri aktarıyor gibi yapar, olmadı düşünceleri aktarır. Soğukkanlı bir anlatıcıdır ve anlattığı olaylar sizin de tahmin edebileceğiniz olaylardır. Hiç beklenmedik bir şekilde insancıldır, insanları bu kadar iyi tanımasına rağmen. Hikayelerinde kötüler ve iyiler yoktur, insanlar vardır.

Evvelsi gün, okula gidiyordum ki, telefonum çaldı, arayan İTÜ’den arkadaşım Esra’ydı, doçentlik sınavından geçtiği müjdesini veriyordu, ben geçmişçesine sevindim, tüylerim diken diken oldu. Bu sabah da, gazetede Nobel’in DL’e gittiğini görünce aileden biri almış kadar sevindim, neşeyle Bengü’yle gösterdim ilgili haberi.. Allah bu iyi haberlerin devamını da getirsin inşallah. (Ve bu vesileyle bayramınız kutlu olsun!)

Bir Sokak Çeşmesinin İçinden..

The Nobel Prize in Literature 2007
Doris Lessing

The Nobel Prize in Literature for 2007 is awarded to the English writer Doris Lessing

“that epicist of the female experience, who with scepticism, fire and visionary power has subjected a divided civilisation to scrutiny”.


Açık konuşmak gerekirse, epicist ne demek, scrutiny ne demek bilmiyorum, yani pek anlamadım kardeşlerin ne demek istediklerini ama iyi bir şeydir herhalde. Dün Pamuk Orhan, bugün Lessing, ne mutlu bana. Bakarsın yarın da Murakami’ye verirler ödülü ama pek istemem doğrusu – ya Murakami ya Pamuk’tu benim düşüncemde, ikisine birden ödül vermek olmaz, Haruki bir 10 yıl beklesin, yerinde olur. Lessing’e de ödül biraz geç geldi zira zannımca son 10 yıldır yazar olduğu bilimkurgularda pek iş yoktu yahu. Önceden de demişimdir, Lessing’in üç döneminden (Afrika/İngiltere/BK) en (tek) sevdiğim bayıldığım hayran olduğum kesim İngiltere sosyal yaşantısı hakkında yazdıkları olageldi. Ama Altın Defter filan demeyin bana, o da çok bayıktı yahu… Yakında buraya Muriel’in hikayesini atarım (en sevdiğim hikayelerindendir). [Sonradan not: Bot’lar atlamasın yüzler asılmasın diye link vermiyorum, onun yerine benim blog’dan herhangi bir girişi açın, adres index.php?msg=2209 gibi bir şey olacak, işte o en sondaki msg=xxxx sayısını 2211 yapınız, afiyet olsun 8]

Lost in Langoliers

Ankara’da ısrarlı bir şekilde ıskalayıp, İstanbul’da başladığımız Lost maceramızı geçen gün Ankara’da -şimdilik- noktaladık. Eh, ömrümüzün bunca saatini verdiğimiz bir şey hakkında yazmak lazım.

Öncelikle, Lost’un şu anda belirlenmiş bir sonu olduğunu sanmıyorum. İlk sezonun sonlarına kadar bir son vardı, o da Loserların aslında araf benzeri bir yerde bekletiliyor olduklarıydı. Yapımcılar sonradan bu purgatory teorisini kesin bir şekilde yalanlasalar da, kazın ayağının öyle olmadığına dair birtakım sebepler öne sürülebilir:

  1. [SPOILER] Boone’un şu ağaçlara asılı kalmış olan uçağın içinde yaptığı telsiz konuşmasında gelen cevap: “There were no survivors of Oceanic Flight 815” (Deus Ex Machina – S01E19). Sonradan (The Other 48 Days – S02E07) bu söylemin aslında “No, we’re the survivors of Oceanic Flight 815” olduğu “net” bir şekilde gösterildiyse de, yemedim açıkçası (Daha fazla bilgi için bkz: Transmission on the Beechcraft’s radio). Bildiğiniz / bilmediğiniz üzere, Lost dizimiz başta hemen her dizide olduğu gibi kanaldan sadece 1 sezon için anlaşma koparabilmişti ve eğer tutmasaydı, bilin bakalım nasıl sona erecekti… Eğer “yapımcıların çelik iradesi”nden ya da “bütün dizinin gidişatının, hangi karakterlerin katılacağının, hangilerinin gidici olduğu”ndan bahsetmek gerekirse şöyle de güzel bir ilk bölüm örneği var karşımızda: Yapımcılar ilk bölümün sonlarında canavarın pilotu yediği noktada aslında biricik Jack’imizi mama yapma planlarında olsalar da (ki kanımca gerçekten harika bir twist olurdu, bölümün başından beri sevip saydığımız adamın hapur hupur yenmesini izlemek), kanal sorumlularının “tavsiyeleri” sonucunda, onun yerine pilotu kurban etmek durumunda kalmışlar.
  2. Dumanla da ilgili olarak arkadaşlar vaktiyle sanırım Yahoo! Answers’da bir giriş açmışlar, “Sizce bu duman ne iş?” babında, 8000 küsür de yanıt almışlar. Sonrasında en iyi olarak seçtikleri cevap için de “12’den vurmuş da olabilir, tamamıyla ıskalamış da, biraz doğru biraz yanlış da… ama hangisi olduğunu söylemeyeceğiz.” diye beyanatta bulunmuşlar. Castaneda’nın ilk kitabının anlatım kısmının sonunda Don Juan, arkadaşa öyle bir oyun oynar ki, gülmekten yere yatarsınız, bunu da bir türlü kitabı inandırıcı bulamadığınızdan her şeye dışardan bakmakta olduğunuzdan becerirsiniz. Lost’ta da bence durum böyle: rasgele bir şekilde bir torbadan 100 tane kelime çekiliyor, sonra bunlar kullanılıyor. Konunun nasıl gelişeceği belirsiz, o yüzden onlarca olan forumlara takılıyor ve en çok tutulanını değil ama üst sıralardan bir tanesini alıyor, interaktif ve mutlu bir şekilde yola devam ediyorsunuz. Lost bu açıdan Charles Dickens’ın vaktiyle kitaplarını yayınlama şekline, yani fasikül hesabına dönüyor. Dickens, yayınladığı fasiküllerin satış oranına bakarak, okuyucuların nabzını yoklar ve ona göre bir sonraki (ya da iki sonraki – çok mu fark eder?) bölümü yazarmış. Bir sonraki fasikülün satışını garantilemek için de hep heyecanlı biter kitapları (çok da okumuşluğum / beğenmişliğim yoktur bu arada Dickens’ı ama bu bilgiyle donanmış olarak vaktiyle okuduğum Great Expectations bu kaideye bir istisna değil idi). Böyleyken böyle.
  3. Bu üçüncü sebep, sanırım en sağlam delil bu adamların hiç de öyle derinden, detaylı şeyler kuramayacaklarına dair.. Bkz. Aşağıdaki resim:

    Bilmem daha fazla söze gerek var mı? 8P

Lost’u seyrederken, genelde yaptığım üzere, gene ahkam kesip şu tespiti yumurtladım:

Bence iki tür dizi vardır: Önceden yazılmış, ne zaman ne olacağı belirli hikaye dizileri ve her bölümü bir konuyu işleyen “kendine yeter” (stand alone) bölümlerden mürekkep, süresi belirsiz diziler.

İlk türe örnek olarak aklıma hemen Babylon 5 geliyor. Yapımcısının bir yazısında, ana konu ile yan konuların sezonlara göre kabaca dağılımları verilmişti. Diyelim ilk sezonda ana konu %20 / yan (bölümlük) konular %80 şeklindeydi fakat son sezonda bu %90/%10 gibi bir orana dönüşüyordu. Yan konularda karakterleri, ortamı tanıyor, alttan alttan ana konunun kullanacağı yollar döşeniyordu. İkinci tip için de alın size herhangi bir sit-com. “Annelerimizin seyrettiği Türk dizileri” kategorisindeki bütün dizilerse iki klasmanın da en kötü özelliklerini almakta. “Tuttuğu sürece sorun çıkartırız biz, üzülmeyin” modunda sağlam adımlarla sündürülüyorlar. (Ya, acaip sıkıntı geldi bu blogu yazmaktan ama daha Langoliers’a giriş yapmam gerekiyor..) Artık Lost’un kaç sezon süreceği belirlendi, bu çok büyük bir avantaj dizinin selahiyeti açısından, kervan yolda düzülür hesabı bir iyileşme bekliyorum ibiş arkadaşlardan… Ayrıca (4. sezonun) son bölüm(ün)deki flash-forward olayı beni benden aldı götürdü, hayran kaldım. Eğer Stephen King’in “IT”i tadında bir kurguya kavuşursak, yani flash-forward’lara şimdiki an kadar ağırlık kazandırılırsa sevinç göz yaşları içinde kalırım. Şimdi Babylon 5’a bağlantı vermek için gittiğimde görüp hatırladım: Mira Furlan ayrıca! Lost’un sonunu da zahmet olmazsa Sphere‘in sonu gibi yapsınlar, karakterlerin tercihi üzerine, hiçbir şey olmamış olsun ve her şey kurtulmuş / düzeltilmiş olsun, bu arkadaşlar huzur içinde ve birbirlerini tanımadan, binsinler, Sydney’de insinler pls.. Aman, bana ne oluyorsa. Bana Juliet‘i (aka Elizabeth Mitchell) verin, gerisi sizin olsun.

SK’s Langoliers’ını da sonra gireyim, hakikaten usandım yahu!.. (Nerede benim “Sabun Köpüğü” kategorim? Hımm? A-ha!)


Bu kısımla önceki kısım arasında 5 saat kadar bir fark var. Bu geçen 5 saatte okuldan çıktım (her gün düzenli olarak okula gidip ders çalışıyorum), uzunca bir minibüs kuyruğuna girdim (Ankara’da, İstanbul’daki gibi minibüs/dolmuş farkı olmadığı için buralılar minibüslere dolmuş diyorlar), kuyrukta beklerken, taze bitirmiş olduğum Langoliers’ın yerini tutsun diye Nina’ya (Nokia 770’imin adı) alelacele yüklemiş olduğum Stanislaw Lem’den bir hikayeyi okudum ama hikaye kısaltılmış bir versiyondu, adı Tale of The Computer That Fought a Dragon idi ve açıkçası pek de güzel değildi – sevimliydi ama güzel değildi. Mortal Machines adındaki bir toplamada yer alıyordu, benim bu toplamadan Damla sayesinde haberim olmuştu, Lem’in bir tek bu kitabını bulamadığını belirtmişti de, bir ihtimal internette, gizli saklı köşelerde bulurum ümidiyle şöyle bir taramıştım. Zaten Lost münasebetiyle Langoliers referansını da Damla yapmıştı – Gece Yarısını Dört Geçe‘nin ilk hikayesi olan Langoliers’ını okumamıştım, diğer üç hikayeyi okumama karşın, sanırım o sıralar uzun geldiğinden ve benim yapacak “daha önemli” işlerim olduğundan. Ayrıca, bu kitabın (da) Türkçe’ye iki kitap olarak çevrildiğini biliyor muydunuz – Gece Yarısını İki Geçe (Langoliers ile Secret Window, Secret Garden) ve Gece Yarısını Dört Geçe (Kütüphane Polisi ile Güneş Köpeği) olarak (diğer ikiye bölünmüş SK kitabı için bkz. Wastelands). Hakikaten baştaki gidişat fena halde Lost havası taşıyor. Ayrıca kitap okumanın güzel yanı şu ki, istediğiniz kadar okuyabiliyorsunuz, gelecek haftayı ya da sonu ne olacak diye beklemeniz gerekmiyor, okuyorsunuz, öğreniyorsunuz… Ayrıca bu hikayede Steve Amca Kara Kule’nin sonunda marifetmişçesine (yazınca garip durdu) yediği herzeyi burada yapmıyor, Kubrick’in Space Odyssey 2001’den fena arak yapsa da (aynı arağı House’un 2. bölümünün başında gördük. Tabii orada bir de Bester’in Kaplan! Kaplan!’ında okuduğum, büyük bir ihtimalle Oliver Sacks’in kitaplarından birinde de karşılaşmış olduğumu düşündüğüm “şu” olay da vardı), oturup güzel güzel betimliyor (Stephen King, hikayenin sonunda diyordum…8) Lost’ta bir de Stand (Mahşer)’in şu “Kötüyüz ama çalışkanız kardeşim” olayı var. Tamam, Others iyidir-kötüdür, belli değildir ama çalışkanlar yahu! Arı gibi, vız vız vız… Stand’de de öyle değiller miydi? Tamam, başlarına ne geldiyse bu vız vızlıktan geldi, ama olacak o kadar…

Eğer Lost tutulmayıp da ilk sezonun sonunda bitirilecek olsaydı, Langolier’lar gelecekti, bu da böyle biline!..

Neyse, iyi geceler, yesin sizi Langolier’lar (Türkçeye nasıl çevrildi ki acaba bu Langolier terimi?) Gittik, sözlükten baktık şimdi, “Umacılar” olarak çevrilmiş, hımm, olabilir pekala, OK. Çeviri filan dedim, yazmayacaktım ama dayanamadım: Her zaman için Sevin Okyay ile Betül’ün tanışsalar ne kadar iyi anlaşacaklarını düşünürdüm (nb, SO ile yüz yüze konuşmuşluğum yoktur ama 40 fırın yazısını okumuşluğum vardır 8), dünkü Radikal sayesinde görev vesilesiyle zaten tanışmış olduklarını öğrendim, dünya adına mutlu oldum..